...τίποτε, όμως, δεν μπορεί να σβήσει τον θρύλο της ΟΕΝΟ,
που εμπνέει και διδάσκει ότι οι Συλλογικές Συμβάσεις, που
αμφισβητούνται σήμερα, με αγώνες και θυσίες κατακτήθηκαν
Μνήμες 80 χρόνια πριν (Ο.Ε.Ν.Ο.) (15/3/1943)
Άρθρο του
Σπύρου Λασκαράτου - Συν/χου Πλοίαρχου Ε.Ν.
Δημοσιευμένο στην Εφημερίδα του Συλλόγου Ναυτικών Κεφαλονιάς
"Νίκος Καββαδίας". Ο Σπύρος Λασκαράτος είναι μέλος του Δ.Σ. του
Συλλόγου.
Το 1943, λίγο μετά την ίδρυσή της, η Ομοσπονδία Eλληνικών
Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ) πέτυχε τη σύναψη και υπογραφή
μιας Συλλογικής Σύμβασης, που σημείωσε σταθμό στην ιστορία του
ναυτεργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, καθώς ήταν η πρώτη που έγινε με
άμεσες διμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ ναυτεργατών και εφοπλιστών, μιας
σύμβασης που έσπαζε τις μεσαιωνικές συνθήκες ζωής του Έλληνα ναυτεργάτη
και τον έμπαζε σε μια νέα ανθρώπινη υποφερτή ζωή.
Ο ναυτεργάτης δεν θα ήταν πια υποχρεωμένος, να σέρνει μαζί του,
όπως πρώτα στρώματα, κουβέρτες, τον προϊστορικό σάκο με όλα τα
αναγκαία, ακόμα και το μπουγέλο του!...
Το καράβι υποχρεωνόταν με τη σύμβαση, να του παρέχει στρώμα,
κουβέρτες, σεντόνια (που να αλλάζονται κάθε βδομάδα), πετσέτες,
σαπούνι, νιτσεράδα, υποδήματα.
Κατοχύρωνε το 8ωρο σε όλους τους κλάδους και το Σάββατο αργία
το απόγευμα, καμαρώτο για το κατώτερο πλήρωμα, διακοπή εργασίας για
καφέ (coffee time), εφοδιασμό των πλοίων με βιβλιοθήκες και μέσα
ψυχαγωγίας.
Οι μισθοί αξιωματικών και κατωτέρων πληρωμάτων ανεβαίνανε στο
πενταπλάσιο, έτσι που το ύψος των αποδοχών τους να θεωρείται
ικανοποιητικό.
Σε σύγκριση με τις συμβάσεις ναυτεργατών σε διεθνή κλίμακα έπαιρνε
την Τρίτη θέση, ύστερα από τις συλλογικές συμβάσεις ναυτεργατών των
ΗΠΑ και του Καναδά.
Παράλληλα, με το σύνθημα «ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ», η ΟΕΝΟ ηλέκτρισε
τις ψυχές των Ελλήνων ναυτεργατών, τους ενθουσίασε και τους παρότρυνε
στον πατριωτικό αντιφασιστικό αγώνα, με τα στελέχη της ηγεσίας της, όπως ο
Αντώνης Αμπατιέλος, να δίνουν πρώτοι το παράδειγμα επάνδρωσης των
πλοίων στις επικίνδυνες αποστολές από λιμάνια των ΗΠΑ προς Αρχάγγελο και
στην πραγματική στρατιωτική επιχείρηση για το άνοιγμα του Δυτικού
Μετώπου, όταν τα ηρωικά στελέχη της ΟΕΝΟ, όπως ο Δημήτρης Τατάκης
και δεκάδες άλλοι προσφέρονται πρώτοι εθελοντικά στην επάνδρωση των 4
έμφορτων ελληνικών καραβιών, που θα γινόταν η γέφυρα απόβασης των
συμμαχικών στραυτευμάτων στη Νορμανδία.
Τεράστια είναι η συμβολή της ΟΕΝΟ, των ναυτεργατών στο άνοιγμα του
Δυτικού Μετώπου το 1943 σε ενίσχυση της Εαρινής Επίθεσης του Κόκκινου
Στρατού της Σοβιετικής Ένωσης, που οδήγησε τους λαούς στη συντριβή του
φασισμού. Τιμή και δόξα στα 3.500 θύματα στον υπέρ πάντων αγώνα, που
χάθηκαν στο απέραντο υγρό νεκροταφείο.
Παράλληλα, με την επίμονη απαίτηση της ΟΕΝΟ ξανασυστάθηκε το Διοικητικό
Συμβούλιο του ΝΑΤ και άρχισε η περισυλλογή των πόρων του Ταμείου. Οι
εφοπλιστές υποχρεώθηκαν να καταβάλουν τις ανεξόφλητες οφειλές τους από
προηγούμενα, που θεωρούνταν χαμένα χρήματα για το ΝΑΤ και να
εξοφληθούν κανονικά τα ναυτολόγια.
Το οικονομικά εξουθενωμένο ΝΑΤ, χάρη στην προσπάθεια της ΟΕΝΟ, βρέθηκε
με 600.000 λίρες μετά την απελευθέρωση, για να ανταπεξέλθει στις ανάγκες
των συνταξιούχων.
Υστερα από αυτή την προσφορά θα περίμενε κανείς ότι η πατριωτική
συνδικαλιστική δράση της ΟΕΝΟ θα είχε κάπως αναγνωριστεί. Δυστυχώς,
τόσο στην αρχή, όσο και στη συνέχεια, η ΟΕΝΟ συγκέντρωσε τα πυρά και τις
συκοφαντίες του εφοπλιστικού κεφαλαίου και της κυβέρνησης του Καϊρου. Το
επίσημο κράτος, παρά του ότι τυπικά είχε αναγνωρίσει την ΟΕΝΟ, στην πράξη
στρατολόγησε χαφιέδες και διασπαστές από πρώην ηγέτες της ΠΝΟ και έφτασε
ως την ένοπλη επέμβαση με τα αγγλικά στρατεύματα, για να διαλύσει τμήμα
της ΟΕΝΟ στην Αλεξάνδρεια.
Τον Απρίλη του 1945 η ΟΕΝΟ εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, όπου παρά την
απελευθέρωση από το φασιστικό ζυγό επικρατούσε μια κατάσταση πολύ
οξυμένη, που δεν προοιώνιζε ομαλή εξέλιξη. Μέσα σε αυτό το κλίμα η ΟΕΝΟ
συνέχισε τον αγώνα για να δεσμευτούν τα κεφάλαια των πολεμικών
αποζημιώσεων των Ελλήνων εφοπλιστών, με την υποχρέωση να αγοράσουν
πλοία, που να τα βάλουν με ελληνική σημαία.
Με την δράση της ΟΕΝΟ, καθορίζεται η εισφορά των εφοπλιστών στο ΝΑΤ σε
16% του μισθού, διατηρείται το επίδομα εξαμήνου, καθιερώνεται το
εδεσματολόγιο των λίμπερτυς, διατηρούνται οι όροι αμοιβής υπερωριών, η
υποχρέωση των εφοπλιστών να παρέχουν στο πλήρωμα όλα τα χρειώδη
ύπνου και φαγητού. Η τροφοδοσία μένει ανοικτή, έτσι που κανένας ναυτικός
στον κόσμο δεν είχε το διαιτολόγιο του Έλληνα. Σ’ όλα τα καράβια
λειτουργούσαν οι επιτροπές τροφοδοσίας.
Κράτος, εφοπλιστές και ηγεσία της ΠΝΟ εξαπολύουν μια λυσσασμένη επίθεση
κατά της ΟΕΝΟ και του εργατικού λαϊκού κινήματος υπερασπίζοντας τα
συμφέροντα της αστικής τάξης την εξουσία του κεφαλαίου.
Η σύλληψη της ηγεσίας της ΟΕΝΟ, τον Δεκέμβρη του 1947, μαθεύτηκε σαν
αστραπή στους ναυτεργάτες των ελληνικών φορτηγών στα πέρατα του
κόσμου, που κατακλύζουν τα προξενεία και τα λιμεναρχεία διαμαρτυρόμενοι
για τη σύλληψη, στέλνουν τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας στην ελληνική
κυβέρνηση απαιτώντας την άμεση απελευθέρωση των ηγετών της οργάνωσής
τους.
Το κατηγορητήριο της σκηνοθετημένης δίκης, 18 Οκτώβρη – 4 Νοέμβρη
του 1949, που χαλκεύθηκε από την Ασφάλεια, περιελάμβανε 75 ηγετικά
στελέχη της ΟΕΝΟ, που στεκότανε σοβαρό εμπόδιο στα εκμεταλλευτικά
εφοπλιστικά σχέδια.
Το κράτος του κεφαλαίου, για να στεριώσει την εξουσία του, δεν διστάζει να
χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να επιβληθεί στο εργατικό κίνημα, με ωμή βία,
τρομοκρατία, συκοφαντία.
Τα χαλκεία της αστικής τάξης, που συνεχίζουν να συκοφαντούν τον ηρωικό
αγώνα των ναυτεργατών, του εργαζόμενου λαού μέχρι σήμερα, αποσιωπούν ή
διαστρεβλώνουν αυτόν τον ηρωικό αγώνα. Φοβούνται την ιστορική πείρα του
εργατικού κινήματος. Οι εκμεταλλευτές φοβούνται και τρέμουν την εργατική
τάξη, την ταξική πάλη.
Μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη της ΟΕΝΟ παρέλασαν μέλη της τότε ηγεσίας
της ΠΝΟ, αδίστακτοι συκοφάντες, προδότες των ναυτεργατικών συμφερόντων
και με βάση τις μαρτυρίες τους το Στρατοδικείο επιβάλλει την εσχάτη των
ποινών σε 10 από τους κατηγορούμενους. Οι υπόλοιποι διώχτηκαν και
πιάνονται μεμονωμένα για να υποβληθούν σε βασανιστήρια.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μια εξαιρετική φυσιογνωμία δείγμα άφθαστου
ηρωισμού και πίστης στους αγώνες της εργατικής τάξης, που τιμά τη
ναυτεργατική μας οικογένεια. Είναι ο Δημήτρης Τατάκης, ναυτίλος
αξιωματικός, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΟΕΝΟ, ο οποίος
πιάνεται αργότερα από την Ασφάλεια, όπου υποβάλλεται σε φρικτά, σαδιστικά,
εξοντωτικά βασανιστήρια αλλά παραμένει αλύγιστος και τελικά δολοφονείται,
τη νύχτα 10 του Γενάρη 1950, στο κολαστήρι του Μακρονησιού, όπου ο
«Νέος Προμηθέας» αφήνει την τελευταία του πνοή...
Πολλές ακόμα χιλιάδες αγωνιστών της εθνικής αντίστασης ήταν θύματα
διώξεων, φυλακίσεων, εξοριών, βασανισμών, εκτελέσεων, δολοφονιών από
την αφηνιασμένη αντίδραση της αστικής τάξης και των κυβερνήσεων δεξιάς,
του κέντρου και της χούντας, που με τις επεμβάσεις τους οι Αγγλοι και οι
Αμερικανοί ανέβασαν στην εξουσία και τις φόρτωσαν στις πλάτες του
ελληνικού λαού.
Αυτοί, λοιπόν, οι αγωνιστές των συμμαχικών μεταφορών, αυτοί οι αγωνιστές
του αλβανικού έπους, αυτοί οι αγωνιστές της εθνικής μας Αντίστασης
περασμένοι με χτυπητά γράμματα στον μαυροπίνακα εφοπλιστών – κράτους –
ΠΝΟ συνέχισαν να είναι ανεπιθύμητοι στα ελληνικά πλοία, γιατί ζητούσαν
πολλά, ήσαν άνθρωποι επικίνδυνοι (έτσι είχαν χαρακτηριστεί), γιατί
δασκαλεύανε και ξεσηκώνανε τα πληρώματα, πράγμα που δεν συμφέρει το
κεφάλαιο...!
Τίποτε, όμως, δεν μπορεί να σβήσει τον θρύλο της ΟΕΝΟ, που εμπνέει και
διδάσκει ότι οι Συλλογικές Συμβάσεις, που αμφισβητούνται σήμερα, με
αγώνες και θυσίες κατακτήθηκαν.
Μελετούμε την πείρα του εργατικού κινήματος για να υπηρετήσουμε την
ιστορική του αποστολή, την εργατική λαϊκή εξουσία, που θα καταργήσει την
εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Στοιχεία από τα βιβλία:
«Ναυτεργατικό Κίνημα Ελλάδας» του Κώστα Στεφανάτου,
«Μια Ζωή στον Αγώνα, με μετερίζι το ελληνικό καράβι», του Αντώνη
Αμπατιέλου, και τα 2 εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
