Ταξική πάλη – Κινήματα – Επανάσταση Στέργιος Βασιλείου

 

• Στέργιος Βασιλείου

  1 - Ταξική πάλη – Κινήματα – Επανάσταση

  Χρειάζονται μεγάλη προσοχή τέτοια ζητήματα και πως τα θέτουμε.

  Για παράδειγμα, το πρώτο ερώτημα που πρέπει να λύσουμε είναι αν υπάρχουν αταξικά κινήματα.

  Όχι δεν υπάρχουν! Και αυτό δεν έχει να κάνει με τη συνειδητοποίηση από αυτούς που μετέχουν αλλά από το τι αντικειμενικά συμβαίνει με κάθε κίνημα. Άλλο η συνείδηση άλλο η αντικειμενική λειτουργία κάθε κινήματος. Μιλάμε για κινήματα βέβαια όχι για κάθε κίνηση και ιδέα, αν και όπως θα δούμε τίποτα δεν εξαιρείται.

  Υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις κινημάτων. Κάθε φορά αξιολογείται στο τι επίπτωση έχει το κάθε κίνημα στην ταξική πάλη της σύγχρονης εποχής ανάμεσα στην κυρίαρχη και στην κυριαρχούμενη, υποκείμενη τάξη.

  Η διαλεκτική σχέση του κάθε «αταξικού» κινήματος με την ταξική πάλη συνίσταται στον εξής σιδερένιο κανόνα: Ότι με τη συγκρότησή του αφαιρεί συνειδήσεις από τη δύναμη μιας τάξης, στην οποία αντικειμενικά ανήκουν, και επιτρέπει να καλυφθεί το κενό από δυνάμεις της αντίπαλης τάξης. Για να το πούμε διαφορετικά η αφαίρεση συνειδήσεων προσκείμενων σε μια τάξη είναι ευθέως ανάλογη της ισχυροποίησης της αντίπαλης τάξης. Είτε είναι κυρίαρχη, είτε κυριαρχούμενη. Ποτέ και πουθενά δεν υπάρχει ταξικό κενό.

  Φράσεις όπως: μακριά από την πολιτική, εμείς είμαστε ουδέτεροι, η θρησκεία δεν κοιτά πολιτική, μαχόμαστε για το μεροκάματο και όχι για την πολιτική, αφήστε την πολιτική και ελάτε στο θεό, στην ορειβασία, στη δεντροφύτεψη, στην «τέχνη για την τέχνη» κλπ, κλπ, είναι αταξικές αντιλήψεις; Όχι. Είναι αντιλήψεις που προσπαθούν να δημιουργήσουν πίσω τους κινήματα λαού. Από ποιες ταξικές δυνάμεις αφαιρούν αυτόν τον λαό; Φυσικά από τις δυνάμεις που υπερασπίζουν τα λαϊκά συμφέροντα το κίνημα της εργατικής τάξης, δεδομένου ότι βρίσκονται εντελώς στο έδαφος που θέλει η αστική τάξη. Και τα αποτελέσματα τα ξέρουμε. Εκατομμύρια άνθρωποι του λαού ασπάζονται (με ταξική πίεση της εξουσίας και του κράτους της) τέτοιες αντιλήψεις και πλαισιώνουν «κινήματα» που σε κρίσιμες στιγμές αξιοποιούνται από την άρχουσα τάξη που τρέχει και καλύπτει ιδεολογικά τα κενά της ταξικής πάλης.

  Ουδείς «αταξικός» αναμάρτητος.

  Από την άλλη έχουμε άλλες αντιλήψεις, όπως ο αντιμονοπωλιακός αγώνας, τα «προοδευτικά αριστερά κινήματα» οι συγκυριακές μάχες ομάδων (κίτρινα γιλέκα, πλατείες, αραβικές ανοίξεις κ.α.) κατά συγκεκριμένων στόχων όπως κατά δικτατοριών κα αυταρχικών εξουσιών, για δημοκρατικά δικαιώματα, εκπαίδευση, ελευθερία έκφρασης, περιορισμό μονοπωλίων, κοινωνικά δικαιώματα, την ισότητα των φύλων και άλλα πολλά που δεν είναι ταξικώς επαναστατικά αλλά στον βαθμό που αποσπούν λαό από τις συντηρητικές αντιλήψεις και δεσμά της άρχουσας τάξης, προσθέτουν δύναμη στις υποκείμενες τάξεις και μεταβάλλουν έμμεσα τους ταξικούς συσχετισμούς δυνάμεων. Άρα η μάχη πχ για την ισότητα των φύλων, έχει εντελώς ταξικές συνέπειες.

  Αυτά τα κινήματα δεν έχουν ως όραμα το όραμα των κομμουνιστών. Άρα έχουν εν δυνάμει διπλή λειτουργία. Σε ό,τι είναι κοινό πηγαίνουν μαζί και οι κομμουνιστές τα στηρίζουν επειδή έτσι ωριμάζουν οι ταξικές συνειδήσεις και προστίθενται στο εργατικό κίνημα και σε ό,τι τους χωρίζει είναι αντίπαλοι και δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραβιάσουν τις αρχές του κομμουνιστικού κινήματος για τη δικτατορία του προλεταριάτου και να υποταχθούν σε αυτά τα κινήματα.

  
  

  2 - Ταξική πάλη – Κινήματα – Επανάσταση

  Για όσους δεν αντιλαμβάνονται αυτή την αντιφατική λειτουργία των πλατιών «αταξικών» κινημάτων, υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων για να μη καλύψω το θέμα με θεωρίες. Ας πούμε το σύγχρονο αντιιμπεριαλιστικό κίνημα στη Βενεζουέλα, από τα καλύτερα παραδείγματα σήμερα. Οι κομμουνιστές είναι μαζί με τον λαό στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα του που τυχαίνει να συμπίπτει και με τα συμφέροντα της ντόπιας αστικής τάξης. Η μεν αστική τάξη για να πάρει όλο τον πλούτο στα χέρια της και να εκμεταλλεύεται μόνη τον λαό, οι δε κομμουνιστές για να ωριμάσει η λαϊκή συνείδηση στο ποιοι είναι οι εχθροί του και πως με αγώνες μόνο μπορεί να κερδίσει ο λαός και να ισχυροποιηθεί η εργατική τάξη. Από τη άποψη αυτή τους χωρίζει χάος από την αστική τάξη που είναι μαζί στο ίδιο κίνημα. Άρα πηγαίνουν μαζί όσο αυτό παραμένει «αταξικό» προσφέροντας πλεονεκτήματα στην εργατική τάξη και βρίσκονται σε αντιπαράθεση από τη στιγμή που λειτουργεί σαν ενισχυτής της αστικής τάξης. Αυτό το «αταξικό κίνημα» παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζυγαριά της ταξικής πάλης της Βενεζουέλας. Απόδειξη είναι οι μάχες που δίνει το ΚΚΒ να αναδειχθεί ως αυτοτελής ταξική πολιτική δύναμη σε συμμαχία με αντιμονοπωλιακές και αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις και κινήματα που φτάνουν πέρα και κατά της αστικής τάξης. Αυτή την διακριτή πολιτική του ΚΚΒ δεν την ανέχεται η ηγεσία του «αταξικού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος» στο οποιο ηγείται η κυβέρνηση Μαδούρο, ρίχνοντας νερό στο μύλο κυριαρχίας της εθνικής αστικής τάξης, με την επιβολή σειράς απαγορεύσεων στην προεκλογική εκστρατεία του ΚΚΒ!

  Αυτό το μοντέλο της διπλής ανάγνωσης των κινημάτων να μη μας διαφεύγει ποτέ. Αν το χάσουμε, τότε εμείς δρούμε «αταξικά» υπέρ της αστικής τάξης! Γιατί ότι δεν έχουμε ταξικά, το κατέχει η αστική τάξη.

  Αυτό το πρόβλημα τέθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα και «σκεπάστηκε» στη δεκαετίες ’50 και ’60. Τότε λοιπόν αντί να προβληθεί η ταξική μαρξιστική ανάλυση των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στις αποικίες, κυριάρχησε η «αταξική ανάλυση» με αποτέλεσμα να γίνεται μια εντελώς αποπροσανατολιστική προσπάθεια να ταυτίσουν οι κομμουνιστές του κόσμου τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα με το κομμουνιστικό κίνημα και με τους εθνικούς μικροαστικούς «σοσιαλισμούς» όπως της Αίγυπτου του Νάσσερ, του Άντεν, της Αλγερίας, του Μπαάθ, του Κογκό – Μπραζαβίλ, της Γκάνας, της Αιθιοπίας κ.α. Ολέθριο λάθος!

  Είχα την ευτυχία να διδαχθώ από παλιούς κομμουνιστές, τότε στην εξορία, που αρνούνταν αυτή την αντιμαρξιστική ανάγνωση και εντόπισαν το δεξιό λάθος και να κατανοήσω ότι, άλλο ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, άλλο ο ταξικός αγώνας. Πέρασαν δεκαετίες για να αποκαλυφθεί το μεγάλο λάθος όταν όλα αυτά τα καθεστώτα ανέδειχναν το σκληρό καπιταλιστικό, και πολλά το αντικομουνιστικό τους πρόσωπο, άσχετα με τις αντιιμπεριαλιστικές τοποθετήσεις τους. Πληρώθηκε ακριβά.

  
  

  3 - Ταξική πάλη – Κινήματα – Επανάσταση

  Φίλε μου, μην έχεις μονόπαντη αντίληψη για τη σχέση ταξικής πάλης - κινημάτων – επανάστασης. Αν δεν υπάρχει η διαλεκτική, βήμα το βήμα, αλληλεπίδραση πάνω στην αρχή: «το ένα είναι προϋπόθεση ανάπτυξης του άλλου», καμία ανάπτυξη επαναστατικού κινήματος δεν θα γίνει ποτέ και καμία κατάληψη οποιουδήποτε χειμερινού ή θερινού ανακτόρου δεν θα γίνει. Μην υπερεκτιμάς ποτέ ούτε το ένα ούτε το άλλο γιατί θα ασπαστείς τον «οδηγό για ταξικά λάθη» που θα έρθουν σίγουρα κάποια στιγμή, όπως Λίβανος – Βάρκιζα.

  
  

  Γιατί γράφω τόσα πολλά και σας ζαλίζω;

  Φίλοι μου μαζεύετε και ας είν’ και ρώγες. Η πείρα, αρνητική ή θετική, πρέπει να περνάει στις νεώτερες γενιές για να αξιοποιούν τα θετικά της, να μη κάνουν τα λάθη των παλιότερων και να κάνουν μόνο δικά τους θετικά και λάθη, γιατί αλάνθαστος ουδείς. Τουλάχιστον όμως θα έχουν να αναμετρηθούν με δικά τους «θηρία», όχι και με των παλιότερων.

Τι συμβαίνει με το ζήτημα της ενέργειας στην Ικαρία;

Η είδηση
Στις 27 Μαΐου 2021, στην ιστοσελίδα του Mηχανισμού Ευρωπαϊκών Νησιών NESOI, δημοσιεύτηκε ένα δελτίο τύπου. Σύμφωνα με αυτό, στο πρόγραμμα του NESOI εντάχθηκαν, μετά από αίτησή τους, τα πρώτα 28 ευρωπαϊκά νησιά που θα λάβουν χρηματοδότηση οικονομική, τεχνική, νομική αλλά και κάθε είδους βοήθεια προκειμένου να αναπτύξουν ή να επεκτείνουν σχέδια (projects) «ενεργειακής μετάβασης» ικανά να προσελκύσουν πολλαπλάσιες επενδύσεις. Ανάμεσα στα νησιά που εντάχθηκαν, ξεχωρίζουν και δέκα συνολικά προγράμματα που αφορούν σε ελληνικά νησιά ή συμπλέγματα νησιών, ανάμεσά τους  και η Ικαρία (βλέπε εδώ). 

Στις 8 Ιουλίου, στην ίδια ιστοσελίδα δημοσιεύτηκαν σε περίληψη τα πρώτα 28 σχέδια που εντάχθηκαν στον Μηχανισμό. Ανάμεσα σε αυτά εμφανίζεται πάλι η Ικαρία. Το πρόγραμμα φέρει την κωδική ονομασία ENERSIK και τίτλο «Ενεργειακός σχεδιασμός για την ενεργειακή καθαρή μετάβαση στην Ικαρία» (βλέπε εδώ). Στην περίληψη μαθαίνουμε ότι το πρόγραμμα περιλαμβάνει τον σχεδιασμό μιας Ατζέντας Μετάβασης στην Καθαρή Ενέργεια, ενώ σαν δυνητικές λύσεις προς διερεύνηση αναφέρονται η χρήση των θερμών πηγών για θέρμανση και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η μελέτη πιθανής χρήσης της ενέργειας από τα θαλάσσια κύματα, η εγκατάσταση υβριδικού σταθμού που θα συνδυάζει συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας (ανεμογεννήτριες) με συστήματα αποθήκευσης (μπαταρίες), η ηλεκτροκίνηση οχημάτων, η ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων κτιρίων και η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Η αξία του προγράμματος ανέρχεται στα 45,000,000 ευρώ, ενώ ως φορέας που το προωθεί  (project promoter) αναγράφεται ο Δήμος Ικαρίας. Μόνο που για το πρόγραμμα αυτό δεν γνωρίζουν τίποτα απολύτως τα περισσότερα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, αλλά ούτε και η τοπική κοινωνία.

Τα ερωτήματα

Είναι πολλά και αμείλικτα τα ερωτήματα που τίθενται με αφορμή την «είδηση»:
1.- Ποιος κατέθεσε την αίτηση προς τον Μηχανισμό NESOI για την ένταξη του σχεδίου ενεργειακού σχεδιασμού στην Ικαρία; Η δημοτική αρχή του νησιού που εμφανίζεται και σαν «προωθών φορέας» ή κάποιος άλλος;

2.- Αν δεν ήταν ο Δήμαρχος ο συντάκτης της αίτησης, ήταν ενημερωμένος γι’ αυτό;

3.- Αν ο συντάκτης της αίτησης δεν ήταν ο δήμαρχος, συντάχτηκε από τον ίδιο δήλωση υποστήριξης στο υποβληθέν σχέδιο; Τι περιλαμβάνει αυτή η δήλωση;

4.- Υπήρξε ενημέρωση του Δημοτικού Συμβουλίου τόσο κατά την προετοιμασία της αίτησης (Οκτώβριος 2020), την κατάθεσή της (Δεκέμβριος 2020) αλλά και μέχρι σήμερα που το πρόγραμμα έχει πια εγκριθεί;

5.- Πόσοι και ποιοι ήταν ενήμεροι για όλα αυτά στην Ικαρία ή αλλού ;

6.- Τι περιλαμβάνει η αίτηση-πρόταση ένταξης στον Μηχανισμό; Ποιες είναι οι λεπτομέρειες του σχεδίου;

7.- Ποιους στόχους εξυπηρετεί η μέχρι σήμερα «σιγή ασυρμάτου» γύρω από αυτό το σοβαρό ζήτημα;

 8.- Ποιος πρόκειται να διαχειριστεί τα κονδύλια του προγράμματος; Ποιοι είναι εκείνοι που αποφάσισαν να κερδοσκοπήσουν με τους φυσικούς πόρους της Ικαρίας, εν αγνοία των Ικαριωτών;

Περί τίνος πρόκειται; Μερικές χρήσιμες πληροφορίες.

Είναι φυσικό να προκύπτουν από την είδηση αυτή μια σειρά από καίρια ερωτήματα. Προκειμένου να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται, θα πρέπει να έχουμε πλήρη ενημέρωση για την πρόταση και κυρίως να δοθούν υπεύθυνες απαντήσεις σε όσα έχουν τεθεί μέχρι τώρα. Μέχρι να γίνει αυτό, ας δούμε το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το πρόγραμμα ENERSIK, στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό NESOI.

Ο ρόλος των νησιών στην ΕΕ και το ειδικό βάρος της Ελλάδας

Η ΕΕ (σύμφωνα με δικά της κείμενα), έχει 2.400 νησιά κατοικημένα. Αν υπολογίσουμε ότι η Ελλάδα έχει 6.000 νησιά και βραχονησίδες, από τα οποία τα 107 κατοικούνται, αντιλαμβανόμαστε το ειδικό βάρος που έχει η Ελλάδα για τις στοχεύσεις της ΕΕ.

Όπως φαίνεται σε όλα τα κείμενα της ΕΕ, το αυξημένο αιολικό δυναμικό στα νησιά, οι ιδιομορφίες τους σε συνδυασμό με την μη ηλεκτρική διασύνδεση των περισσότερων με την ενδοχώρα, αλλά και η «μεγάλη συνεκτικότητα των νησιωτικών κοινωνιών», είναι οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν το αυξημένο ενδιαφέρον. Ο τελευταίος μάλιστα παράγοντας τους απασχολεί ιδιαίτερα, όπως θα φανεί παρακάτω.

Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ προσπαθεί να μεταμορφώσει τα νησιά σε «ατμομηχανή» για την απανθρακοποίηση και την ενεργειακή μετάβαση στο πλαίσιο της επίτευξης των στόχων της μέχρι το 2050. Έτσι, ένας μεγάλος αριθμός σχεδίων, συνοδευόμενος από μεγάλες χρηματικές εισροές κατευθύνεται στην «ηλεκτρική διασύνδεση» των νησιών, με στρατηγικό στόχο να μετατραπούν αυτά σε μεγάλες ειδικές βιομηχανικές ζώνες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), που θα τροφοδοτούν με φτηνό (υποτίθεται) ρεύμα την ενδοχώρα.
Στα πλαίσια αυτά, από πολύ νωρίς έχει συσταθεί ειδική «Γραμματεία Ευρωπαϊκών Νήσων» (βλέπε εδώ), ενώ τον Μάιο του 2017 εκδόθηκε στη Βαλέτα η «Πολιτική Διακήρυξη για καθαρή Ενέργεια στα Νησιά της ΕΕ», που υπογράφηκε από την ΕΕ και 14 κράτη-μέλη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα (τότε με κυβέρνηση Σύριζα). Τον Ιούνιο του 2020 υπογράφηκε από τους ίδιους παράγοντες (ανάμεσά τους η Ελλάδα, με κυβέρνηση ΝΔ αυτή τη φορά) στο Σπλιτ της Κροατίας «Μνημόνιο Συνεργασίας για την εφαρμογή της Διακήρυξης της Βαλέτας σχετικά με την καθαρή ενέργεια στα νησιά της ΕΕ» (βλέπε εδώ). Λίγο νωρίτερα, το 2019, με πρωτοβουλία πάλι της «Γραμματείας Ευρωπαϊκών Νήσων», είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του και ο Μηχανισμός NESOI.

Ο Μηχανισμός NESOI, ο ρόλος και η στόχευσή του και ο χορός των εκατομμυρίων 

Ο όρος NESOI αποτελεί ακρωνύμιο των αγγλικών λέξεων New Energy Solutions Optimized for Islands (Νέες Βελτιστοποιημένες Ενεργειακές Λύσεις για τα Νησιά) (βλέπε εδώ). Ίσως όχι τυχαία αποτελεί και την αγγλική απόδοση του αρχαιοελληνικού «Νήσοι», που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν οι θεές προστάτιδες των νησιών.

Αντικείμενο της ίδρυσής του ήταν η δημιουργία ενός «εργαλείου» για την κινητοποίηση των τοπικών νησιωτικών κοινωνιών στην κατεύθυνση της ενεργειακής μετάβασης των νησιών, φυσικά μέσα στα πλαίσια υλοποίησης των στόχων της ΕΕ. Αρχικός στόχος είναι, στη διάρκεια της τετραετίας 2019-2023, να κατευθύνει τα 60 πρώτα ευρωπαϊκά νησιά στην εκπόνηση και υλοποίηση σχεδίων μετάβασης στην «καθαρή ενέργεια». Με αρχικό προϋπολογισμό περίπου 7.000.000 ευρώ, θα χρηματοδοτήσει με το μισό ποσόν την εκπόνηση και προώθηση των ενταγμένων σχεδίων (μέχρι 60.000 ευρώ για κάθε πρόγραμμα), ενώ ανάλογης αξίας υπηρεσίες υποστήριξης θα δοθούν με τη μορφή τεχνικών, οικονομικών, νομικών συμβουλών, διερεύνησης επενδυτικών εργαλείων, επικοινωνίας μεταξύ «ωφελουμένων» κλπ. Επίσης βάζει σαν στόχο την προσέλκυση επενδύσεων συνολικά 100 εκατομμυρίων για τα συγκεκριμένα προγράμματα των 60 νησιών.

Αυτά τουλάχιστον τα στοιχεία αναφέρονται στις αρχικές σχετικές δημοσιεύσεις της ιστοσελίδας τους. Φαίνεται όμως ότι τα πράγματα πάνε πολύ καλύτερα από όσο τα περίμεναν. Στα πρόσφατα δημοσιευμένα συνοπτικά στοιχεία των ενταγμένων νησιών, εμφανίζονται ιδιαίτερα υψηλές «αξίες». Εντύπωση προκαλεί η περίπτωση της Ικαρίας, όπου το project value ανέρχεται, όπως ήδη αναφέρθηκε, στα 45.000.000 για την απλή εκπόνηση ενός σχεδίου διερεύνησης δυνατοτήτων δυναμικού γεωθερμικής, κυματικής, αιολικής κλπ. ενέργειας, καθώς και για ηλεκτροκίνηση και …αναβάθμιση δημόσιων κτιρίων. Στο δε εισαγωγικό σημείωμα του σχετικού δελτίου τύπου αναφέρεται:

«…οι 28 επιλέχθηκαν για να λάβουν υποστήριξη: 1.6εκ. ευρώ σε τεχνική και νομική υποστήριξη και 1.6 εκ. ευρώ σε απευθείας οικονομική επιχορήγηση για την εκπόνηση μελετών. Τα έργα όταν υλοποιηθούν αναμένεται να οδηγήσουν σε επενδύσεις περισσότερο από 1 δις ευρώ από ένα μεγάλο εύρος ενδιαφερόμενων φορέων...» (βλέπε εδώ)

Άραγε αυτή η μεγάλη υπέρβαση των αρχικών στόχων οφείλεται στην μεγαλύτερη του αναμενομένου εμπλοκή μεγαλοεπενδυτών; Τα ποσά αυτά θα καλυφθούν μήπως από επιδοτήσεις της ΕΕ; Ποιος τελικά θα διαχειριστεί αυτά τα ιλιγγιώδη ποσά; Αρχική προσωπική μου γνώμη είναι ότι πρόκειται για νούμερα εντυπωσιασμού για επικοινωνιακούς λόγους. Ίδωμεν όμως ή, όπως λέει ο λαός μας, «κοντός ψαλμός αλληλούια».

 Οι «εταίροι» του NESOI

Στην ιστοσελίδα του Μηχανισμού μπορεί κανείς να δει μια παρέλαση από λογότυπους συνεργαζόμενων φορέων. Ξεχωρίζουν ερευνητικά κέντρα, επιστημονικά ιδρύματα και «μη κερδοσκοπικοί» (sic) οργανισμοί πού είτε έχουν ήδη εμπλακεί είτε προτίθενται να εμπλακούν σε προγράμματα που αφορούν στα νησιά της ΕΕ. Ανάμεσά τους όμως θα βρει κανείς και ιδιωτικούς επιχειρηματικούς και επενδυτικούς ομίλους.

Στους εταίρους του NESOI συμπεριλαμβάνονται επίσης και δύο ελληνικοί οργανισμοί που παρουσιάζουν ενδιαφέρον:
- Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) (βλέπε εδώ) με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε το 2000 σαν ΝΠΙΔ «μη κερδοσκοπικού» χαρακτήρα και εποπτεύεται από το Υπουργείο ανάπτυξης. Ασχολείται με τον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας και απασχολεί 700 περίπου εργαζόμενους, κυρίως επιστήμονες διαφορετικών ειδικοτήτων. Σύμφωνα πάντα με όσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα του, είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και αντλεί πόρους

>30% από διμερή συμβόλαια με βιομηχανίες           
>60% από ανταγωνιστικά ( ; ) ερευνητικά προγράμματα και

<10% από κρατική επιχορήγηση

Ενώ σε άλλη ιστοσελίδα βλέπουμε ότι έχει δεχτεί επιχορήγηση περίπου 700.000 ευρώ απ’ ευθείας από τον Μηχανισμό NESOI (βλέπε εδώ)

- Η Ελληνική Εταιρεία Ενεργειακής Οικονομίας (Hellenic Association of Energy Economy (HAEE), με έδρα την Αθήνα (βλέπε εδώ). Σύμφωνα πάλι με την ιστοσελίδα τους, ο «μη κερδοσκοπικός» (πάλι αυτό το μη!) οργανισμός ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 2015 και είναι η «…επίσημη θυγατρική εταιρία του «Διεθνούς Οργανισμού Ενεργειακής Οικονομίας» (IAEE), ενός κορυφαίου, παγκόσμιου, «μη ( ! ) κερδοσκοπικού» επαγγελματικού (sic!) οργανισμού που εδρεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες...» Έχει δε μεταξύ άλλων σαν στόχο να «…προωθήσει την επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών που ενδιαφέρονται για την ενέργεια… (διοργανώνοντας) συνέδρια και εξειδικευμένα fora για συζήτηση, να δημοσιεύει εργασίες και μελέτες, και παρέχει επαγγελματική κατάρτιση μέσω σεμιναρίων…»

Να σημειωθεί ότι και στις ιστοσελίδες τους, όπως και στη σελίδα του NESOI, φιγουράρουν ως «εταιρικά μέλη» ή «συνεργαζόμενοι», μεγάλοι διεθνείς και εγχώριοι όμιλοι του χρηματοπιστωτικού, βιομηχανικού, ενεργειακού κλπ. τομέα.
Η γενική εικόνα δεν αφήνει καμιά αμφιβολία: Το μεγάλο πάρτι εκτυλίσσεται μέσα σε ένα σύνθετο περιβάλλον βαθιάς διαπλοκής ευρωενωσιακών, κρατικών, επιστημονικών θεσμών, πλαισιωμένων από διεθνή και εγχώρια ομιλικά συμφέροντα. Η Ευρωπαϊκή «Πράσινη Συμφωνία» (Green Deal) φαίνεται να έχει αποκλειστικό στόχο την εξυπηρέτηση αυτών ακριβώς των συμφερόντων. Πρόκειται για ένα σχέδιο Ενεργειακής Μετάβασης «από τα πάνω» και με τους λαούς στη γωνία. Όπως πάντα, τελικά οι λαοί θα είναι αυτοί που θα κληθούν να πληρώσουν τα σπασμένα. Η περίπτωση της Ικαρίας το αποδεικνύει. Πίσω από γενικολογίες όπως «καθαρό περιβάλλον», «ποιότητα ζωής», «μείωση της ενεργειακής φτώχειας», «βιώσιμη ανάπτυξη», «νέες θέσεις εργασίας» κλπ., κρύβονται, παρέα με τα προσδοκώμενα κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων, οι τεράστιες επιπτώσεις αυτής της περίφημης «μετάβασης», σε βάρος του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.
Ενδεικτική της αγωνίας των επιτελείων της ΕΕ, μπροστά στις εντεινόμενες λαϊκές αντιδράσεις, είναι η φράση της Kadri Simson, Επιτρόπου για την Ενέργεια της ΕΕ στην ομιλία της στο «Φόρουμ για τα Ευρωπαϊκά Νησιά» (διεξήχθη στις 20-21 Μαΐου 2021), ότι:
«…Δεν πρόκειται για το ξερίζωμα του παλιού τρόπου ζωής, πρόκειται για την υιοθέτηση ενός νέου…»  (βλέπε εδώ)

 Οι «ωφελούμενοι», τα «ενδιαφερόμενα μέρη» και η διαδικασία ενσωμάτωσης των τοπικών κοινωνιών

Στην ιστοσελίδα του Μηχανισμού NESOI βρίσκουμε και αρκετά ακόμα ενδιαφέροντα κείμενα. Συνοψίζοντας, μπορούμε να σταθούμε σε δύο σημεία:
1.- Στη δέσμευση ότι κάθε σχέδιο ενεργειακής μετάβασης στα νησιά, πρέπει υποχρεωτικά να συμβάλλει στην ταχύτερη υλοποίηση των γενικότερων στόχων της ΕΕ για απανθρακοποίηση και μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, μέχρι το 2050. Έννοιες όπως η «ενεργειακή αυτονομία των νησιών, ή η εφαρμογή μορφών «ήπιας μετάβασης» απουσιάζουν τελείως.

Επίσης σε ό,τι αφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (περιβαλλοντικά, φυσικά, ιστορικά, πολιτισμικά κλπ.) του κάθε νησιού γίνονται μόνο κάποιες γενικόλογες αναφορές. Γενικά, ενώ βρίσκουμε πληθώρα εγχειριδίων και εργαλείων σχετικών με τη συγκρότηση και την εφαρμογή αυτών των σχεδίων, απουσιάζουν αντίστοιχα εργαλεία που να βοηθούν στην αντιμετώπιση των συνεπειών αυτής της μετάβασης. Είναι φανερό ότι αυτές οι συνέπειες μένουν να αντιμετωπιστούν από τους νησιώτες, στα πλαίσια της πολυσυζητημένης «ατομικής ευθύνης» και της γνωστής έκφρασης: «…ας πρόσεχαν!»

2.- Στην προσπάθεια κινητοποίησης των «τοπικών κοινωνιών». Εδώ έχει σημασία να τονιστεί ότι με τον όρο «τοπικές κοινωνίες» περιλαμβάνονται οι πάντες. Στους «ωφελούμενους» (beneficiaries) ή τα «ενδιαφερόμενα μέρη» (stakeholders) ενός προγράμματος συμπεριλαμβάνονται φυσικά πρόσωπα και φορείς, ιδιωτικοί ή δημόσιοι. Ακόμα και ένας ιδιώτης μεγαλοεπενδυτής που δεν μένει στο νησί αλλά ενδιαφέρεται να επενδύσει σε κάποιο σχετικό σχέδιο, είναι «ωφελούμενος», αρκεί να μπορεί να εκμαιεύσει μια «δήλωση υποστήριξης» από τη δημοτική αρχή του νησιού.

Παρ’ όλα αυτά το πνεύμα που κυριαρχεί είναι η εκτίμηση περί «μεγάλης συνεκτικότητας των νησιωτικών κοινωνιών», για την οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω. Γι’ αυτό και δίνεται βάρος στην συμμετοχή και ενσωμάτωση όσο το δυνατόν περισσότερων τοπικών φορέων. Μόνο που και εδώ γίνεται προσπάθεια χειραγώγησης των συμμετεχόντων. Ο διαχωρισμός σε «ωφελούμενους» και «ενδιαφερόμενα μέρη» είναι το πρώτο βήμα. Ο διαχωρισμός επίσης σε «ομάδα μετάβασης» που θα έχει την ευθύνη υλοποίησης και σε «κοινότητα μετάβασης» που θα παρακολουθεί με συμβουλευτικό ρόλο είναι το δεύτερο. Τέλος, το κερασάκι στην τούρτα έρχεται όταν ζητείται η αξιολόγηση των ομάδων συμμετεχόντων-ωφελουμένων σε εκείνες με μεγάλη αφοσίωση στο πρόγραμμα και μεγάλο κύρος στην κοινότητα, μεγάλη αφοσίωση και μικρό κύρος, μικρή αφοσίωση και μικρό κύρος και τέλος μικρή αφοσίωση και μεγάλο κύρος. Η πρώτη αξιολογείται για την «ομάδα μετάβασης», οι επόμενες δύο για την «κοινότητα μετάβασης», ενώ η τελευταία… Ο καθένας βγάζει τα συμπεράσματά του.

Ενδεικτικό του κλίματος είναι και ένα από τα πεδία που έπρεπε να συμπληρωθούν στην αίτηση που υποβλήθηκε όπως είδαμε στα τέλη του 2020 και με βάση την οποία εντάχθηκε και η Ικαρία στον Μηχανισμό NESOI. Σύμφωνα με το σχέδιο της αίτησης, ο συντάκτης της αίτησης έπρεπε να συμπληρώσει έναν πίνακα περιγραφής και αξιολόγησης κινδύνων που σχετίζονται με την υλοποίηση του προγράμματος, όπου, μέσα στους πιθανούς κινδύνους αναφέρεται και εκείνος της «(μη) κοινωνικής αποδοχής» του σχεδίου ενεργειακής μετάβασης. Προκαλεί μεγάλη περιέργεια αλήθεια, τι να συμπλήρωσε ο συντάκτης στα συγκεκριμένα πεδία της αίτησης-πρότασης για την Ικαρία, τη στιγμή που η ικαριακή κοινωνία είχε και έχει μέχρι σήμερα άγνοια όσων συμβαίνουν πίσω από την πλάτη της.

 

Και ένα τελευταίο σημείο, άξιο προσοχής για την Ικαρία και την ένταξή της στο NESOI

Είναι γνωστό μέχρι στιγμής ότι η ΡΑΕ έχει δώσει έγκριση στον Όμιλο Μυτιλιναίου για εγκατάσταση στην Ικαρία αιολικού πάρκου ΒΑΠΕ με 110 ανεμογεννήτριες, όπως φαίνεται στον διαδραστικό της χάρτη (βλέπε εδώ). Επίσης η Ικαρία εμφανίζεται εδώ και καιρό και στον διαδραστικό χάρτη της Γραμματείας Νήσων της ΕΕ, εδώ όμως χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένο πρόγραμμα (βλέπε εδώ). Τέλος, στην Ικαρία λειτουργεί από το 2019 το υβριδικό έργο Στραβοκουντούρας-Προεσπέρας "Ναέρας", το οποίο υποτίθεται, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν από τους αρμόδιους στα εγκαίνια του έργου, ότι καλύπτει το 50% της κατανάλωσης του νησιού (βλέπε εδώ). Βέβαια, πέρα από τους πανηγυρικούς των εγκαινίων, μαθαίνουμε ότι, δύο χρόνια μετά, το έργο δεν έχει ακόμα παραληφθεί από τη ΔΕΗ, ούτε έχει συμβάλει ουσιαστικά στο δίκτυο της Ικαρίας, έχοντας πάντως αφήσει το απεχθές αποτύπωμά του στο περιβάλλον. Εύλογα λοιπόν αναρωτιέται κανείς γιατί δεν αναφέρονται αυτά τα έργα στο πρόγραμμα ENERSIK; Το πρόγραμμα αυτό αντιμετωπίζει συνολικά το ενεργειακό πρόβλημα της Ικαρίας ή μόνο αποσπασματικά;.

Μια απαραίτητη διευκρίνιση για το τέλος

Είναι βέβαιο ότι δεν υπάρχει κανείς λαϊκός άνθρωπος στον κόσμο, την Ελλάδα, ειδικότερα την Ικαρία που να αρνείται την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος. Που να αμφισβητεί το γεγονός ότι η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να δώσει λύσεις προς αυτή την κατεύθυνση και να εξασφαλίσει την προοπτική μιας «βιώσιμης αειφόρας ανάπτυξης». Να μην ονειρεύεται μια ζωή κοντά στη μάνα φύση, την ιστορία, τον πολιτισμό γι’ αυτόν και τα παιδιά του. Να μην αντιμετωπίζει με ενδιαφέρον κάθε σκέψη, κάθε ιδέα, κάθε προσπάθεια που θα έχει σαν κίνητρο την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την κάλυψη των λαϊκών αναγκών.

Όταν όμως βλέπει να παίζονται παιχνίδια πίσω από την πλάτη του, να στήνονται χοροί εκατομμυρίων με γνώμονα την κερδοφορία των ελάχιστων (ποσοτικά και ποιοτικά), τότε δικαιολογημένα ακόμα και ο πιο καλόπιστος ξαναφέρνει στο νου του τη φράση του Βιργίλιου στην Αινειάδα:
Timeo Danaos dora ferentis (Φοβούμαι τους Δαναούς και δώρα φέροντας)

 

Το ζήτημα δεν τελειώνει εδώ… Μόλις άρχισε… Προς το παρόν περιμένουμε υπεύθυνες απαντήσεις και θα επανέλθουμε με περισσότερα στοιχεία. Οι Ικαριώτες δικαιούνται να γνωρίζουν ποιοι και τι εξυφαίνουν πίσω από την πλάτη τους.

 

Κων. Χ. Χαραλαμπίδης
11 Αυγούστου 2021