Η Ρωσική Επανάσταση του 1905

Η πορεία 140.000 εργατών προς τα χειμερινά ανάκτορα πνίγηκε στο αίμα από την τσαρική αστυνομία

Την Κυριακή 9 Γενάρη του 1905 με το παλιό ημερολόγιο (22 Γενάρη με το νέο) πάνω από 140.000 εργάτες της Πετρούπολης πορεύονταν με ειρηνική διαδήλωση προς τα Χειμερινά Ανάκτορα. Η διαδήλωση βάφτηκε στο αίμα από το στρατό και την αστυνομία. Το χτύπημα του στρατού έγινε αφορμή να αρχίσει η πρώτη επανάσταση στην τσαρική Ρωσία, στην εποχή του ιμπεριαλισμού με τα γεγονότα να εξελίσσονται σε όλη τη διάρκεια του 1905. Ηταν η πρώτη στην ιστορία της Ρωσίας επανάσταση, που ηγήθηκε η εργατική τάξη, επικεφαλής όλων των καταπιεσμένων μαζών. Το βασικό σύνθημα ήταν «κάτω ο τσάρος». Στην πρώτη γραμμή ήταν το ΣΔΕΚΡ, οι μπολσεβίκοι.Ο Λένιν, αν και στο εξωτερικό, καταπιάστηκε άμεσα με την επανάσταση, γράφοντας καθοδηγητικά άρθρα για τα επαναστατικά γεγονότα, το χαρακτήρα τους και την εξέλιξή τους.

Σήμερα, παρουσιάζουμε το άρθρο «Τα πρώτα διδάγματα». Αναδημοσιεύεται από τον 9ο τόμο των «Απάντων» του Λένιν, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Η κριτική του Λένιν στην «Ισκρα», οφείλεται στο γεγονός ότι η εφημερίδα είχε ήδη περάσει στον έλεγχο των οπορτουνιστών.
Τα πρώτα διδάγματα

Το πρώτο κύμα της επαναστατικής θύελλας υποχωρεί. Βρισκόμαστε στις παραμονές ενός αναπόφευκτου και αναπότρεπτου δεύτερου κύματος. Το προλεταριακό κίνημα όλο και πλαταίνει και έχει τώρα απλωθεί στις πιο απόμακρες περιοχές. Ο αναβρασμός και η δυσαρέσκεια αγκαλιάζουν τα πιο διαφορετικά και τα πιο καθυστερημένα στρώματα της κοινωνίας. Η εμποροβιομηχανική ζωή έχει παραλύσει, έκλεισαν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, απεργούν, ακολουθώντας το παράδειγμα των εργατών, οι ζέμτσι. Στα διαστήματα που μεσολαβούν ανάμεσα στα μαζικά κινήματα, γίνονται, όπως συμβαίνει πάντα, πιο συχνές οι μεμονωμένες τρομοκρατικές πράξεις: Απόπειρα κατά της ζωής του αστυνομικού διευθυντή της Οδησσού, δολοφονία στον Καύκασο, δολοφονία του εισαγγελέα της συγκλήτου στο Ελσιγκφορς. Η κυβέρνηση ρίχνεται από την πολιτική του αιματηρού κνούτου στην πολιτική των υποσχέσεων. Προσπαθεί να ξεγελάσει έστω και μερικούς από τους εργάτες με την κωμωδία της αντιπροσωπείας που έγινε δεχτή από τον τσάρο. Προσπαθεί να περισπάσει την προσοχή της κοινωνίας με πολεμικές ειδήσεις και διατάζει τον Κουροπάτκιν να αρχίσει επίθεση στο Χουνχό. Στις 9 του Γενάρη έγινε η σφαγή στην Πετρούπολη, στις 12 άρχισε αυτή η επίθεση που δεν είχε κανένα απολύτως νόημα από στρατιωτική άποψη και που κατέληξε σε νέα σοβαρή ήττα των στρατηγών του τσάρου. Οι Ρώσοι αποκρούστηκαν, αφού έχασαν, σύμφωνα με τις πληροφορίες ακόμα και του ανταποκριτή της «Νόβογε Βρέμια», ίσαμε 13 χιλιάδες άνδρες, δηλαδή δυο φορές περισσότερους από τους Γιαπωνέζους. Στον τομέα της στρατιωτικής διοίκησης της Μαντζουρίας επικρατεί η ίδια αποσύνθεση και αποθάρρυνση, όπως και στην Πετρούπολη. Στον Τύπο του εξωτερικού, τα τηλεγραφήματα που επιβεβαιώνουν και διαψεύδουν τον καυγά του Κουροπάτκιν με τον Γκρίπενμπεργκ, τα διαδέχονται τηλεγραφήματα που επιβεβαιώνουν και διαψεύδουν την είδηση ότι το κόμμα των μεγάλων δουκών κατάλαβε τον κίνδυνο που αποτελεί ο πόλεμος για την απολυταρχία και θέλει να πετύχει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ειρήνη.

Δεν είναι εκπληκτικό πως κάτω από τέτοιες συνθήκες ακόμα και τα πιο νηφάλια αστικά όργανα της Ευρώπης δεν παύουν να μιλάνε για επανάσταση στη Ρωσία. Η επανάσταση αναπτύσσεται και ωριμάζει με ταχύτητα άγνωστη πριν από τις 9 του Γενάρη. Το αν θα ξεσπάσει το δεύτερο κύμα αύριο, μεθαύριο ή ύστερα από μήνες, αυτό εξαρτάται από ένα σωρό περιστατικά που δεν μπορεί κανείς να τα υπολογίσει. Κι ακριβώς γι' αυτό είναι πιο επιτακτικό το καθήκον να κάνουμε κάποια ανακεφαλαίωση των επαναστατικών ημερών και να προσπαθήσουμε να βγάλουμε διδάγματα που μπορούν να μας χρειαστούν πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι μερικοί θέλουν να πιστεύουν.

Για να εκτιμήσουμε σωστά τις επαναστατικές μέρες, πρέπει να ρίξουμε ένα γενικό βλέμμα στη νεότερη ιστορία του εργατικού μας κινήματος. Πριν από 20 σχεδόν χρόνια, το 1885, έγιναν οι πρώτες μεγάλες εργατικές απεργίες στην κεντρική βιομηχανική περιοχή, στο εργοστάσιο Μορόζοφ και σε άλλα. Τότε ο Κατκόφ έγραψε για το εργατικό ζήτημα που εμφανίστηκε στη Ρωσία. Και με τι καταπληχτική ταχύτητα αναπτύχθηκε το προλεταριάτο, περνώντας από την οικονομική πάλη στις πολιτικές διαδηλώσεις κι από τις διαδηλώσεις στην επαναστατική έφοδο! Ας θυμηθούμε τα κυριότερα ορόσημα του δρόμου που έχει διανυθεί. 1885 - Μαζικές απεργίες με μηδαμινή συμμετοχή εντελώς μεμονωμένων σοσιαλιστών που δεν τους συνένωνε καμιά οργάνωση. Ο κοινωνικός αναβρασμός που προκάλεσαν οι απεργίες αναγκάζει τον Κατκόφ, πιστό μαντρόσκυλο της απολυταρχίας, να μιλάει απ' αφορμή τη δίκη για «εκατόν ένα χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς προς τιμήν του εργατικού ζητήματος που εμφανίστηκε στη Ρωσία». Η κυβέρνηση προβαίνει σε οικονομικές παραχωρήσεις. 1891 - Συμμετοχή των εργατών της Πετρούπολης στη διαδήλωση κατά την κηδεία του Σελγκουνόφ, πολιτικοί λόγοι στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση της Πετρούπολης. Μπροστά μας έχουμε μια σοσιαλδημοκρατική εκδήλωση των πρωτοπόρων εργατών, χωρίς να υπάρχει μαζικό κίνημα. 1896 - Απεργία μερικών δεκάδων χιλιάδων εργατών στην Πετρούπολη. Μαζικό κίνημα και έναρξη ζύμωσης στους δρόμους, με τη συμμετοχή ολόκληρης πια σοσιαλδημοκρατικής οργάνωσης. Οσο μικρή κι αν είναι ακόμα, σε σύγκριση με το τωρινό μας κόμμα, αυτή η σχεδόν αποκλειστικά φοιτητική οργάνωση, ωστόσο η συνειδητή και συστηματική σοσιαλδημοκρατική της ανάμειξη και καθοδήγηση κάνουν να αποχτήσει το κίνημα γιγάντια έκταση και σημασία, σε σύγκριση με την απεργία στου Μορόζοφ. Η κυβέρνηση προβαίνει ξανά σε οικονομικές παραχωρήσεις. Το απεργιακό κίνημα έχει γερές βάσεις σε όλη τη Ρωσία. Σύσσωμη η επαναστατική διανόηση γίνεται σοσιαλδημοκρατική. Ιδρύεται το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. 1901 - Ο εργάτης έρχεται σε βοήθεια του φοιτητή. Αρχίζει ένα κίνημα διαδηλώσεων. Το προλεταριάτο κατεβαίνει στους δρόμους με το σύνθημα: Κάτω η απολυταρχία! Η ριζοσπαστική διανόηση χωρίζεται οριστικά σε φιλελεύθερη, επαναστατική - αστική και σοσιαλδημοκρατική. Η συμμετοχή των οργανώσεων της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας στις διαδηλώσεις γίνεται όλο και πιο πλατιά, δραστήρια και άμεση. 1902 - Η τεράστια απεργία του Ροστόβ μετατρέπεται σε επιβλητική διαδήλωση. Το πολιτικό κίνημα του προλεταριάτου δεν είναι πια προσκολλημένο στο κίνημα των διανοουμένων, των φοιτητών, αλλά ξεπετιέται μόνο του άμεσα από την απεργία. Η συμμετοχή της οργανωμένης επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας είναι ακόμα πιο δραστήρια. Το προλεταριάτο καταχτά για τον εαυτό του και για τους επαναστάτες σοσιαλδημοκράτες της δικής του επιτροπής την ελευθερία των μαζικών συγκεντρώσεων στους δρόμους. Για πρώτη φορά το προλεταριάτο αντιπαραθέτει τον εαυτό του σαν τάξη σε όλες τις άλλες τάξεις και στην τσαρική κυβέρνηση. 1903 - Οι απεργίες συγχωνεύονται ξανά με την πολιτική διαδήλωση, αλλά σε ακόμα πλατύτερη βάση. Οι απεργίες αγκαλιάζουν ολόκληρη περιοχή, παίρνουν μέρος σ' αυτές πάνω από εκατό χιλιάδες εργάτες, οι μαζικές πολιτικές συγκεντρώσεις επαναλαβαίνονται στη διάρκεια των απεργιών σε πολλές πόλεις. Νιώθει κανείς πως βρισκόμαστε σε παραμονές οδοφραγμάτων (γνώμη των ντόπιων σοσιαλδημοκρατών για το κίνημα του 1903 στο Κίεβο). Οι παραμονές όμως αποδείχνονται σχετικά μακρόχρονες, λες και για να μας μάθουν ότι οι ισχυρές τάξεις συγκεντρώνουν κάποτε τις δυνάμεις τους επί μήνες και χρόνια, λες και για να δοκιμάσουν τους λιγόπιστους διανοουμένους που πρόσκεινται στη σοσιαλδημοκρατία. Και πραγματικά, η διανοουμενίστικη πτέρυγα του κόμματός μας, οι νεοϊσκριστές ή (πράγμα που είναι το ίδιο) οι νεοραμποτσεντέλτσι άρχισαν κιόλας να αναζητούν «ανώτερους τύπους» εκδηλώσεων με τη μορφή συμφωνίας ανάμεσα στους εργάτες και στους ζέμτσι για μη πρόκληση πανικού. Με την έλλειψη αρχών που χαρακτηρίζει όλους τους οπορτουνιστές, οι νεοϊσκριστές έφτασαν κιόλας στο σημείο να διατυπώσουν την απίστευτη, την απιστευτότατη θέση ότι στον πολιτικό στίβο υπάρχουν δύο (!!) δυνάμεις: Η γραφειοκρατία και η αστική τάξη (βλέπε το δεύτερο γράμμα της σύνταξης της «Ισκρα», σχετικά με την καμπάνια των ζέμστβο). Οι οπορτουνιστές της νέας «Ισκρα» βρήκαν την ευκαιρία για να ξεχάσουν την αυτοτελή δύναμη του προλεταριάτου! Ηρθε το 1905, και η εννιά του Γενάρη ξεσκέπασε ακόμα μια φορά όλους τους διανοουμενίσκους που ξέχασαν ποιοι είναι. Tο προλεταριακό κίνημα ανέβηκε μονομιάς σε ανώτερο σκαλοπάτι. Η γενική απεργία κινητοποίησε αναμφίβολα σ' όλη τη Ρωσία τουλάχιστον ένα εκατομμύριο εργάτες. Οι πολιτικές διεκδικήσεις της σοσιαλδημοκρατίας έφτασαν και σε στρώματα της εργατικής τάξης που πίστευαν ακόμα στον τσάρο. Το προλεταριάτο έσπασε τα πλαίσια του αστυνομικού ζουμπατοφισμού και όλη η μάζα των μελών του νόμιμου εργατικού συνδέσμου που είχε ιδρυθεί για την καταπολέμηση της επανάστασης τράβηξε μαζί με τον Γκαπόν τον επαναστατικό δρόμο. Η απεργία και η διαδήλωση άρχισαν μπροστά στα μάτια μας να μετατρέπονται σε εξέγερση. Η συμμετοχή της οργανωμένης επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας ήταν ασύγκριτα πιο σημαντική απ' ό,τι στα προηγούμενα στάδια του κινήματος, ωστόσο εξακολουθούσε ακόμα να 'ναι πολύ πολύ αδύνατη σε σύγκριση με την τεράστια ζήτηση σοσιαλδημοκρατικής καθοδήγησης από μέρους της δραστήριας προλεταριακής μάζας.

Γενικά, το κίνημα των απεργιών και των διαδηλώσεων, σμίγοντας το ένα με το άλλο με διάφορες μορφές κι από διάφορες αιτίες, αναπτυσσόταν σε πλάτος και βάθος, γινόταν όλο και πιο επαναστατικό, πλησιάζοντας στην πράξη όλο και περισσότερο στην παλλαϊκή ένοπλη εξέγερση, για την οποία από καιρό μιλούσε η επαναστατική σοσιαλδημοκρατία. Το συμπέρασμα αυτό από τα γεγονότα της 9 του Γενάρη το έχουμε κιόλας βγάλει στα φύλλα 4 και 5 της «Βπεριόντ». Το συμπέρασμα αυτό το έβγαλαν αμέσως και απευθείας και οι ίδιοι οι εργάτες της Πετρούπολης. Στις 10 του Γενάρη εισόρμησαν σ' ένα νόμιμο τυπογραφείο, στοιχειοθέτησαν την παρακάτω προκήρυξη που μας την έστειλαν οι σύντροφοι της Πετρούπολης, την τύπωσαν σε πάνω από δέκα χιλιάδες αντίτυπα και τη μοίρασαν σ' όλη την Πετρούπολη.

Η έκκληση αυτή δεν έχει ανάγκη από επεξηγήσεις. Η πρωτοβουλία του επαναστατικού προλεταριάτου εκφράστηκε εδώ απόλυτα. Το κάλεσμα των εργατών της Πετρούπολης δεν πραγματοποιήθηκε τόσο γρήγορα όσο το ήθελαν οι ίδιοι, θα επαναληφθεί ακόμα πολλές φορές και οι προσπάθειες για την πραγματοποίησή του θα οδηγήσουν πολλές ακόμα φορές σε αποτυχίες. Είναι όμως αναμφισβήτητο πως έχει τεράστια σημασία το γεγονός ότι οι ίδιοι οι εργάτες θέτουν αυτό το καθήκον. Η κατάχτηση του επαναστατικού κινήματος που οδήγησε στην επίγνωση της πραχτικής, της ζωτικής σημασίας του καθήκοντος αυτού και έφερε κοντά τη στιγμή που το καθήκον αυτό θα πάρει την πρώτη σειρά σ' οποιοδήποτε λαϊκό κίνημα, η κατάχτηση αυτή δεν μπορεί πια με κανέναν τρόπο να αφαιρεθεί από το προλεταριάτο.

Αξίζει τον κόπο να σταθούμε στο ιστορικό της ιδέας της εξέγερσης. Η νέα «Ισκρα» αράδιασε σχετικά μ' αυτό το ζήτημα, αρχίζοντας από το αξέχαστο κύριο άρθρο του φύλλου 62 τόσες νεφελώδικες κοινοτοπίες, τόσες οπορτουνιστικές ασυναρτησίες, εντελώς άξιες του παλιού μας γνώριμου του Μαρτίνοφ, ώστε η ακριβής αποκατάσταση του παλιού τρόπου τοποθέτησης του ζητήματος έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα. Οπως και να 'ναι είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς όλες τις κοινοτοπίες και όλες τις ασυναρτησίες της νέας «Ισκρα». Θα κάναμε πολύ καλύτερα αν θυμόμασταν συχνότερα την παλιά «Ισκρα» και αναπτύσσαμε πιο συγκεκριμένα τα παλιά θετικά συνθήματά της.

Στο τέλος της μπροσούρας του Λένιν «Τι να κάνουμε;» στη σελ. 136 ρίχτηκε το σύνθημα της παλλαϊκής ένοπλης εξέγερσης. Να τι ειπώθηκε γι' αυτό στην αρχή ακόμα του 1902, δηλαδή εδώ και τρία χρόνια: «Φανταστείτε μια λαϊκή εξέγερση». Ισως ο καθένας θα συμφωνήσει τώρα ότι πρέπει να σκεφτόμαστε και να ετοιμαζόμαστε γι' αυτή... 


Αναδημοσίευση από rizospastis.gr